Zadania Ośrodka Pomocy Społecznej
Gmina przy pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej wykonuje zadania publiczne z zakresu pomocy społecznej, które dzielą się na zadania własne i zadania zlecone.
Zadania własne obejmują dwie grupy zadań: obowiązkowe i pozostałe. Obowiązkowe zadania własne to takie, przy których gmina tylko w pewnym zakresie ma swobodę co do formy załatwienia danej sprawy, ale załatwić ją musi. Natomiast w przypadku zadań pozostałych gmina sama decyduje, czy je realizuje.
Do zadań własnych o charakterze obowiązkowym należy:
1.opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka,
2.sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej,
3.udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku, niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym,
4.przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych,
5.przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych,
6.przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego,
7.przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osób bezdomnych nie mających dochodu i możliwości ubezpieczenia się na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia,
8.przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego,
9.opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
10.praca socjalna,
11.organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
12.prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo – wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych,
13.tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną,
14.dożywianie dzieci,
15.sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym,
16.kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenia odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu,
17.sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego,
18.utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenie dla pracowników.
Pozostałe zadania gminy to:
1.przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych,
2.przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze,
3.prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki,
4.inne zadania z zakresu pomocy społecznej wynikające z rozeznanych potrzeb gminy,
5.współpraca z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach.
Ponadto Ośrodek realizuje zadania zlecone gminie zgodnie z ustaleniami i dotacją celową przekazaną przez wojewodę.
Do nich należy:
1.przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych,
2.opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia,
3.organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
4.przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną,
5.prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi,
6.realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia.
Komu przysługuje prawo do pomocy
Osobami uprawnionymi do świadczeń z pomocy społecznej są:
1.osoby posiadające obywatelstwo polskie mające miejsce zamieszkania i przebywające na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej;
2.cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania i przebywający na terenie Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długotrwałego Wspólnoty Europejskiej, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielony w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53, ust. 1, pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach, zgody na pobyt tolerowany lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej polskiej statusu uchodźcy.
3.obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
Przepis art. 5 ustawy wymienia podmioty uprawnione do świadczeń w zależności od miejsca zamieszkania i przebywania. W myśl ustawy o pomocy społecznej miejscem zamieszkania osoby jest miejscowość w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Pomocy udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:
1.ubóstwa;
2.sieroctwa;
3.bezdomności;
4.bezrobocia;
5.niepełnosprawności;
6.długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7.przemocy w rodzinie;
8.potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9.bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10.braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo – wychowawcze;
11.trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy;
12.trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13.alkoholizmu lub narkomanii;
14.zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15.klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Ubóstwo to po pierwsze brak wystarczających środków materialnych do życia, bieda, niedostatek a także stan poniżej pewnego znamiennego w czasie progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb. Stan ubóstwa jest główną przyczyną sytuacji wymagających pomocy społecznej.
Sieroctwo stan w którym dziecko pozbawione jest rodziców. Rozróznia się sieroctwo biologiczne związane ze śmiercią obojga rodziców oraz społeczne polegające na pozbawieniu dziecka normalnego środowiska rodzinnego wynikającego z rozbicia rodziny lub jej marginalizacji.
Bezdomność osobą bezdomną jest osoba niezamieszkująca w lokalu mieszkalnym i nie zameldowana na pobyt stały a także osoba, która posiada zameldowanie stałe ale nie ma możliwości zamieszkania w tym mieszkaniu. Stan bezdomności może być efektem dobrowolnie wybranego stylu życia, z wyboru lub wynikiem konieczności wbrew woli człowieka na skutek zdarzeń losowych, eksmisji itd. Osoba bezdomna może zostać objęta indywidualnym planem wychodzenia z bezdomnośc, polegającym na wspieraniu osoby bezdomnej w rozwiązywaniu jej problemów życiowych, w szczególności rodzinnych i mieszkaniowych, oraz pomocy w uzyskaniu zatrudnienia. Program ma charakter indywidualny jest odrębny i swoisty dla każdej osoby, której dotyczy.
Bezrobocie pojawiło się w okresie transformacji ustrojowej. Jest efektem braku równowagi między podażą siły roboczej a popytem na pracę. Bezrobotnym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1994 o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu jest w uproszczeniu osoba niezatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy bądź co najmniej w połowie wymiaru w przypadku niepełnosprawnych, nieucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy.
Niepełnosprawność jest to stan będący efektem dysfunkcji natury fizycznej lub psychicznej powodujący znaczne ograniczenie możliwości wykonywania podstawowych czynności życiowych.
Długotrwała lub ciężka choroba mianem tym określa się zaburzenia naturalnego współdziałania narządów i organów prowadzące do zmian czynnościowych i organicznych w ustroju, który aktualnie lub potencjalnie przeszkadza w prawidłowym funkcjonowaniu człowieka.
Przemoc w rodzinie jest to przesłanka, która w ustawie o pomocy społecznej stanowi novum. Przemoc jest to akt godzący w osobistą wolność człowieka, zmuszanie go do zachowań niezgodnych z jego wolą. Badacze wyróżniają obecnie siedem form złego traktowania, które utożsamia się z przemocą. Są to: przemoc fizyczna, przemoc seksualna, przemoc emocjonalna, zaniedbanie, opóźnienie rozwoju fizycznego, zaniedbania prenatalne, dzieciobójstwo i porzucenie. Najczęściej jednak znącanie się nad rodziną dotyczy przemocy fizycznej.
Ustawa z 2004r. po raz pierwszy umieszcza w katalogu powodów stanowiących podstawę udzielenia pomocy młodzież opuszczającą placówki opiekuńczo wychowawcze mającą trudności w przystosowaniu do życia oraz uchodźców, którzy mogą mieć problemy z integracją.
Alkoholizm i narkomania to uzależnienia traktowane jako psychiczny, a niekiedy fizyczny stan spowodowany przez interakcję żywego organizmu z substancją chemiczną, charakteryzującą się specyficznymi relacjami, które zawsze obejmują zewnętrzny przymus do zażywania tej substancji w sposób ciągły lub okresowy, w celu doświadczeniaefektów psychicznych a czsem w celu unikania przykrości wynikających z jej braku.
Powyższe kryteria decydują o strukturze osób korzystających z pomocy społecznej.
Drugim elementem predysponującym do otrzymania świadczenia jest kryterium dochodowe. Tak więc bezzwrotne świadczenie pieniężne przewidziane ustawą może otrzymać:
1.osoba samotnie gospodarująca, której dochód nie przekracza kwoty 477,-zł
2.osoba w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351 zł.
3.rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Kryteria dochodowe podlegają weryfikacji co trzy lata. Osoby i rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej powinny spełniać jednocześnie oba kryteria tj. kryterium dochodowe oraz kryterium dysfunkcji.
Formy pomocy realizowane przez OPS
Ustawa z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej zmieniła zasady i tryb udzielania świadczeń. W miejsce dziewięciu zasiłków przewidziano trzy
Ø Zasiłek stały - uprawnieni do niego są członkowie gospodarstw wieloosobowych, których dochód na osobę nie przekracza 351,00zł. a także osoby samotnie żyjące o ile ich dochód nie jest wyższy od 477,00zł.. Przysługuje on osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy, z powodu wieku lub niepełnosprawności.
Ø Zasiłek okresowy przysługuje w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie itd. Mogą go otrzymać osoby lub rodziny bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium.
Ø Zasiłek celowy jest świadczeniem jednorazowym, przyznawanym w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków, opału itd., przy jednoczesnym spełnieniu kryteriów ustawowych.
Wystąpi również nowe rozwiązanie prawne jakim dysponować będą pracownicy socjalni, kontrakt socjalny który jest rodzajem umowy między stronami. Jeżeli osoba korzystająca z pomocy konsekwentnie odmawia wywiązania się z umowy jest to jednoznaczne z odmową przyznania świadczeń.
Bardzo nam zależy żeby efektem kontraktu był wzrost aktywności na rynku pracy osób nim objętych.
Ponadto w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany bezzwrotny zasiłek celowy specjalny. Przepis ten rozszerza możliwość udzielenia pomocy osobom i rodzinom, których dochody przekraczają ustawowe kryteria. Przewiduje bowiem przyznanie świadczeń w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Te szczególne przypadki muszą być wyraziste i odbiegające od sytuacji osób kwalifikujących się do pomocy w warunkach spełnienia kryterium dochodowego. Mają one charakter fakultatywny, uzależniony również od możliwości finansowych ośrodka.
Aktualnie ustawa przewiduje odprowadzanie składki emerytalno – rentowej jedynie w przypadku osoby, która rezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej i osobistej opieki nad ciężko chorym członkiem rodziny. Jednocześnie aby uzyskać to świadczenie dochód na osobę w rodzinie nie może przekroczyć 150% kryterium dochodowego, przy czym osoba taka nie może podlegać ubezpieczeniu z innego tytułu.
Ograniczenie uprawnień do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej
Jeżeli pracownik socjalny stwierdzi w drodze wywiadu środowiskowego marnotrawienie własnych zasobów lub przyznanych świadczeń, czyli ich celowe niszczenie lub korzystanie w sposób niezgodny z przeznaczeniem może wystąpić o ograniczenie świadczeń, odmowy ich przyznania lub przyznania pomocy w formie niepieniężnej. Przepis ustawy stanowi również, że brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego lub niewywiązywanie się z jego postanowień może również stanowić podstawę do wyżej opisanych konsekwencji. Zmiana świadczenia pieniężnego na niepieniężne z powodu marnotrawienia środków możliwa jest w szczególnie uzasadnionych przypadkach (np. zakup alkoholu za świadczenia otrzymane z pomocy społecznej). Marnotrawienie a także brak współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji powinny zostać formalnie stwierdzone i udokumentowane. Należy przy tym zwrócić uwagę, aby ograniczenie lub odmowa pomocy w niekorzystny sposób nie wpłynęła na sytuację rodziny.